آیا تا به حال تلاش کرده‌اید متوجه شوید پشت پرده‌ی حرکت سریع قیمت‌ها چه نیرویی است؟ آن چه به معامله‌گران حرفه‌ای در تشخیص شتاب روند کمک می‌کند، چیزی نیست جز اندیکاتور مومنتوم (Momentum)؛ ابزاری که با نگاهی به گذشته، قدرت حرکت فعلی بازار را اندازهگیری می‌کند.
اما دقیقا اندیکاتور مومنتوم چیست و چگونه می‌توان از آن برای ورود یا خروج بهتر در معاملات استفاده کرد؟ خیلی‌ها فکر می‌کنند اندیکاتور مومنتوم فقط یک خط ساده روی نمودار است، اما در واقع پشت همین خط ساده در تحلیل تکنیکال، داده‌هایی نهفته است که میتواند نشانه‌های مهمی از قدرت یا ضعف روند را آشکار کند. این ابزار به شما کمک می‌کند که بفهمید آیا بازار هنوز انرژی ادامه مسیر را دارد یا آماده تغییر جهت است.
در این مقاله از ITBFX، به صورت کامل با ماهیت اندیکاتور مومنتوم، روش استفاده، سیگنال‌گیری، تنظیمات و پیاده‌سازی در پلتفرم‌های معاملاتی و مزایا و معایب آن آشنا خواهید شد؛ با ما همراه باشید.
مومنتوم (Momentum) چیست؟
مومنتوم در تحلیل تکنیکال، معیاری برای سنجش شتاب و قدرت حرکت قیمت در یک بازه زمانی مشخص است. به عبارت ساده‌تر مومنتوم نشان میدهد که قیمت با چه شدتی افزایش یا کاهش می‌یابد.
این مفهوم، دقیقا مانند شتاب در فیزیک عمل می‌کند؛ یعنی اگر قیمت یک دارایی با سرعت بیشتری بالا یا پایین برود، مومنتوم آن قوی‌تر است؛ در نتیجه، معامله‌گران می‌توانند از طریق تحلیل مومنتوم، قدرت روند فعلی را ارزیابی کرده و نقاط ورود و خروج دقیق را پیدا کنند.
از نظر تاریخی، مفهوم مومنتوم اولین‌بار در دهه‌های میانی قرن بیستم وارد تحلیل تکنیکال شد و معامله‌گران کلاسیکی مانند مارتین پرینگ (Martin Pring) و جان جی مورفی (John J. Murphy)، به اهمیت آن در شناسایی تغییرات زودهنگام در روند بازار اشاره کرده‌اند.
مفهوم مومنتوم در تمامی بازارهای مالی از جمله فارکس، سهام، ارزهای دیجیتال و… کاربرد دارد و یکی از پایه‌های اصلی تحلیل تکنیکال محسوب میشود.
اندیکاتور مومنتوم (Momentum Indicator) چیست؟
اندیکاتور مومنتوم یا Mom یکی از ابزارهای تخصصی تحلیل تکنیکال است که برای سنجش شتاب و قدرت حرکت قیمت در بازار به کار می‌رود. این اندیکاتور با دنبال کردن رفتار قیمت در بازه‌های زمانی مشخص، به معامله‌گر قدرت و شتاب روند را نشان میدهد.
برخلاف بسیاری از اندیکاتورها که تنها جهت حرکت را نشان می‌دهند، مومنتوم بر قدرت و شتاب روند تمرکز دارد؛ به همین دلیل درک آن برای تحلیل‌گران از اهمیت بالایی برخوردار است.
همچنین، این ویژگی باعث شده تا اندیکاتور مومنتوم جزء یکی از اندیکاتورهای پیشرو (Leading Indicator) شناخته شود؛ یعنی قبل از اینکه تغییر روند در نمودار اصلی رخ دهد، نشانه‌هایش را در این اندیکاتور نمایش داده میشود.
نمودار اندیکاتور مومنتوم معمولا به صورت یک خط نوسانی نمایش داده میشود که در اطراف یک سطح مرکزی حرکت می‌کند. اندیکاتور مومنتوم در فارکس نیز به دلیل ماهیت نوسانی و پرتحرک این بازار، کاربرد بسیار گسترده‌ای دارد.
مقاله مرتبط: نحوه‌ی معامله با اندیکاتور پارابولیک سار (Parabolic Sar)
نحوه کار و فرمول محاسبه اندیکاتور مومنتوم (Momentum Indicator)
همانطور که اشاره کردیم، اندیکاتور مومنتوم با هدف اندازهگیری شتاب و قدرت حرکت قیمت در بازار طراحی شده است. این اندیکاتور برخلاف بسیاری از اندیکاتورها که صرفا تغییر قیمت را نشان می‌دهند، بر شدت تغییر آن تمرکز دارد.
فرمول محاسبه اندیکاتور مومنتوم به شرح زیر است:
میانگین قیمت n دوره قبل – قیمت فعلی = مومنتوم
در برخی اکثر پلتفرم‌ها، این فرمول بر حسب درصد بیان میشود:
۱۰۰ × (میانگین قیمت n دوره قبل ÷ قیمت فعلی) = مونتوم بر حسب درصد
در این فرمول، “n” بازه‌ای است که معامله‌گر تعیین می‌کند (مثلا ۱۰ روزه یا ۱۴ کندل قبلی). هر چه اختلاف قیمت فعلی با قیمت دوره‌ی قبل بیشتر باشد، مومنتوم قوی‌تر خواهد بود و بالعکس.
نمودار این اندیکاتور به شکل یک خط نوسانی در پایین نمودار قیمت ظاهر میشود. اگر خط مومنتوم بالای سطح صفر یا ۱۰۰ قرار گیرد و در حال افزایش باشد، نشان‌دهنده‌ی شتاب صعودی بازار است. در مقابل، کاهش خط و عبور آن به زیر سطح مبنا، هشداری از ضعف روند یا احتمال بازگشت تعبیر میشود. انتخاب بازه‌ی زمانی مناسب (n) برای محاسبه مومنتوم میتواند بر دقت سیگنال‌ها تاثیر زیادی بگذارد.
فرض کنید قیمت فعلی بیت کوین ۲۸۰۰۰ دلار بوده و میانگین قیمت ۱۰ کندل قبل آن ۲۶۵۰۰ دلار است. با قرار دادن این مقادیر در فرمول (با فرض اینکه دوره زمانی اندیکاتور ۱۰ است)، مقدار مومنتوم برابر با ۱۵۰۰ دلار میشود. این یعنی بیت کوین طی ۱۰ کندل اخیر، با شتاب صعودی ۱۵۰۰ دلاری حرکت کرده است.
اگر همان قیمت ۲۸۰۰۰ دلار و میانگین قیمت ۱۰ کندل پیش ۲۶,۵۰۰ دلار باشد، طبق فرمول درصدی، مومنتوم برابر با ۱۰۵.۶۶٪ خواهد بود. این یعنی قیمت بیت کوین نسبت به ۱۰ کندل قبل، حدود ۵.۶۶ درصد رشد کرده و روندی صعودی با شتاب مناسب داشته است.
آموزش اندیکاتور مومنتوم؛ نحوه سیگنال‌گیری
تا اینجای مقاله متوجه شدیم که اندیکاتور مومنتوم چیست و چه کاربردی دارد. از این رو، باید نحوه استفاده از آن را یاد بگیریم. در ادامه، چند روش مرسوم برای سیگنال‌گیری از اندیکاتور مومنتوم در بازارهای مالی شرح داده‌ایم.
روش اول؛ فاصله‌ی مومنتوم از سطح ۱۰۰
یکی از پایه‌ای‌ترین روش‌های استفاده از اندیکاتور مومنتوم، تحلیل فاصله آن با سطح ۱۰۰ است. این سطح نقش یک مرز روانی را بازی می‌کند که عبور قیمت از آن به نوعی نشانه تغییر فاز قدرت در بازار تلقی میشود.
زمانی که منحنی اندیکاتور مومنتوم از سطح ۱۰۰ به سمت بالا عبور کند، نشان‌دهنده‌ی افزایش قدرت خرید و احتمال ادامه‌ی روند صعودی است. از طرف دیگر، اگر این خط به زیر سطح ۱۰۰ سقوط کند، می‌توان آن را به عنوان هشداری از غلبه فروشندگان و احتمال نزولی شدن بازار در نظر گرفت.
علاوه‌براین، توصیه میشود در این اندیکاتور برای پایین آوردن درصد خطا در سیگنال، از اندیکاتور میانگین متحرک (Moving Average) بلندمدت مانند ۱۰۰ و ۲۰۰ نیز استفاده کنید.
در عکس زیر، ما از اندیکاتور مومنتوم و میانگین متحرک ۱۰۰ استفاده کردیم. همانطور که مشاهده می‌کنید، زمانی که قیمت توانست میانگین متحرک را به سمت بالا قطع کند و اندیکاتور مومنتوم بالای عدد ۱۰۰ برود، می‌توان وارد پوزیشن لانگ (Long Position) شد. همین قضیه نیز در حالت نزولی و بالعکس این موضوع نیز قابل اجراست.
روش دوم؛ واگرایی‌ها (Divergence)
واگرایی بین نمودار قیمت و اندیکاتور مومنتوم یکی از پیشرفته‌ترین ابزارهای سیگنال‌گیری محسوب میشود که میتواند هشدارهایی زودهنگام از احتمال تغییر روند ارائه دهد.
واگرایی مثبت زمانی رخ میدهد که قیمت در حال تشکیل کف‌های پایین‌تر (Lower Low) است اما اندیکاتور مومنتوم کف‌های بالاتری (Higher Low) می‌سازد. این نشانه‌ای از کاهش فشار فروش و احتمال برگشت بازار به سمت بالاست.
در مقابل، واگرایی منفی زمانی شکل می‌گیرد که قیمت سقف‌های بالاتری (Higher High) می‌سازد ولی مومنتوم موفق به ثبت سقف‌های بالاتر نمی‌شود. این حالت نشانه‌ای از تضعیف شدن روند صعودی و آغاز حرکت نزولی شناخته است.
این نکته را در نظر بگیرید که واگرایی‌ها زمانی که در نواحی کلیدی قیمتی مانند حمایت‌ها و مقاومت‌ها رخ دهند، از اعتبار بیشتری برخوردار هستند.
روش سوم؛ محدوده‌های اشباع خرید و فروش
اگرچه اندیکاتور مومنتوم محدوده مشخصی ندارد، اما با تحلیل رفتار تاریخی آن می‌توان سطوحی را برای وضعیت‌های اشباع خرید (Overbought) و اشباع فروش (Oversold) تعریف کرد.
زمانی که مقدار مومنتوم برای مدت طولانی بسیار بالاتر از سطح ۱۰۰ باقی می‌ماند، می‌توان این وضعیت را به عنوان اشباع خرید تلقی کرد که اغلب با کاهش حجم تقاضا و احتمال اصلاح قیمتی همراه میشود.
برعکس، اگر اندیکاتور مومنتوم برای مدت قابل‌توجهی زیر سطح ۱۰۰ حرکت کند، احتمالا قیمت وارد فاز اشباع فروش شده و در صورت مشاهده علائم برگشت، می‌توان انتظار جهش صعودی داشت.
روش چهارم؛ شکست خط روند در اندیکاتور
یکی از روش‌های خلاقانه و قدرتمند برای سیگنال‌گیری از اندیکاتور مومنتوم، ترسیم خط روند روی نمودار خود اندیکاتور و تحلیل شکست آن است.
بسیاری از معامله‌گران تصور می‌کنند خط روندها فقط روی نمودار قیمت کاربرد دارند، اما در واقع می‌توان این خطوط را روی داده‌های اندیکاتور مومنتوم نیز رسم کرده تا تغییر قدرت بازار را شناسایی کرد.
برای مثال، به عکس زیر توجه کنید. در اینجا قیمت زمانی که خط روند نزولی در اندیکاتور مومنتوم را به سمت بالا شکسته است، روند قیمت وارد فاز صعودی شده و افزایش یافته است. در این ناحیه، می‌توان وارد معامله شد. این موضوع نیز به صورت بالعکس برای روند نزولی نیز قابل اجراست.
انواع اندیکاتور مومنتوم
اندیکاتور مومنتوم تنها یکی از ابزارهایی است که برای سنجش قدرت و شدت حرکات قیمت به کار می‌رود. در دنیای تحلیل تکنیکال، انواع اندیکاتور مومنتوم طراحی شده‌اند که هرکدام به نحوی منحصر‌به‌فرد، تغییرات قدرت و شتاب حرکت قیمت را آشکار می‌کنند. در ادامه، نگاهی تخصصی به برخی از مهم‌ترین انواع اندیکاتور مومنتوم خواهیم داشت.
۱. اندیکاتور شاخص قدرت نسبی یا RSI
یا شاخص قدرت نسبی، با محاسبه میزان رشد و افت قیمت طی دوره‌ای مشخص، مومنتوم حرکات بازار را میسنجد. این اندیکاتور عددی بین صفر تا صد تولید می‌کند که میزان فشار خرید یا فروش را نشان میدهد.
این اندیکاتور دارای بخش‌های مختلفی است که نواحی اشباع خرید و فروش را نشان میدهد. همچنین، معامله‌گران می‌توانند واگرایی‌ها را نیز با استفاده از RSI شناسایی کنند.
۲. اندیکاتور MACD
اندیکاتور MACD یا واگرایی و هم‌گرایی میانگین متحرک بر پایه میانگین‌های متحرک نمایی (EMA) کار می‌کند و اختلاف بین آن‌ها را برای سنجش مومنتوم قیمت اندازه می‌گیرد. این اندیکاتور شامل سه بخش خط سیگنال، خط MACD و هیستوگرام میشود.
۳. اندیکاتور ADX
اندیکاتور ADX قدرت روند را اندازهگیری می‌کند. این اندیکاتور، از شاخص حرکت جهت‌دار مشتق شده و از ترکیب با دو خط اضافی جهت مثبت (+DI) و جهت منفی (-DI)، قدرت حرکات بازار را میسنجد. با استفاده از سطوح این اندیکاتور، می‌توان روند دارای مومنتوم قوی و خنثی را بررسی کرد.
۴. اندیکاتور اسکوییز مومنتوم (Squeeze Momentum Indicator)
اندیکاتور اسکوییز مومنتوم (Squeeze Momentum Indicator) با ترکیب ویژگی‌های اندیکاتور باندهای بولینگر (Bollinger Bands) و کانال کلتنر (Keltner Channel)، ایجاد شده است. این اندیکاتور شرایطی را مشخص می‌کند که در آن بازار در حالت «فشردگی» قرار دارد و به زودی وارد فاز انفجاری (شکست ناحیه کلیدی و حرکت با شتاب قیمت) شود.
عملکرد اسکوییز مومنتوم بیشتر بر تشخیص زمان مناسب برای ورود به معاملات تمرکز دارد. به همین دلیل، بسیاری از تحلیل‌گران از آن در کنار پرایس اکشن (Price Action) استفاده می‌کنند.
روش اجرای اندیکاتور مومنتوم در متاتریدر و تریدینگ ویو
روش اجرای اندیکاتور مومنتوم بر روی دو پلتفرم معاملاتی متاتریدر (MetaTrader) و تریدینگ ویو (Tradingview) بسیار ساده است. ابتدا به آموزش این اندیکاتور در متاتریدر می‌پردازیم.
در شروع این پلتفرم معاملاتی را باز کرده، از نوار بالایی به ترتیب گزینه «Insert»، سپس «Indicators»، بعد «Oscillators» و در انتها مومنتوم «Momentum» را انتخاب کنید.
در تنظیمات اندیکاتور مومنتوم در متاتریدر، شما می‌توانید تعداد دوره بر حسب مقدار در نظر گرفته شده در کندل (قیمت باز شدن، بسته شدن، بالاترین قیمت و…)، رنگ و اندازه و تعیین سطح ثابت برای اندیکاتور را شخصی‌سازی کنید.
اعمال اندیکاتور مومنتوم در تریدینگ ویو نیز، تقریبا مانند متاتریدر است. ابتدا نمودار مورد نظر خود را باز کرده و از نوار بالایی، گزینه «Indicators» را انتخاب کنید. سپس در نوار جستجو، نام این اندیکاتور را به زبان انگلیسی جستجو کنید.
با انتخاب آن، به راحتی اندیکاتور مومنتوم به نمودار شما اضافه میشود. همچنین، در تریدینگ ویو نیز می‌توانید نسخه‌های مختلف ساخته شده توسط کاربران برای این اندیکاتور را به صورت رایگان و پولی در نمودار خود اعمال کنید.
این نکته را در نظر بگیرید که عدد این اندیکاتور در تریدینگ ویو، حول محور صفر می‌گردد و سطح مبنای آن بر همین عدد است. اعداد مثبت آن نشانه‌ی مومنتوم صعودی و اعداد منفی نشان‌دهنده‌ی مومنتوم نزولی است. از سوی دیگر، اندیکاتور مومنتوم در متاتریدر و نحوه‌های نمایش مرسوم، حول محور ۱۰۰ نوسان می‌کند.
مزایا و معایب اندیکاتور مومنتوم (Momentum Indicator)
تا اینجای مقاله، با مفهوم و نحوه کار اندیکاتور مومنتوم آشنا شدیم. در این بخش، می‌خواهیم با شناخت دقیق مزایا و معایب این ابزار، به شما کمک کنیم تا استفاده بهینه‌تری از آن داشته باشید.
مزایای اندیکاتور مومنتوم
- ارائه سیگنال‌های زودهنگام نسبت به تغییرات روند
- قابل استفاده در تمام بازارها و تایم‌فریم‌ها
- مناسب برای شناسایی واگرایی‌ها و نقاط بازگشت احتمالی
- ترکیب‌پذیری با سایر اندیکاتورها برای افزایش دقت تحلیل
- استفاده و فهم آسان
معایب اندیکاتور مومنتوم
- درصد خطای بالا در بازارهای بدون روند یا خنثی
- حساسیت زیاد به نوسانات کوتاه‌مدت قیمت
- نیاز به تاییدیه از سایر ابزارهای تحلیلی
جمع‌بندی
اندیکاتور مومنتوم یکی از ابزارهای کلیدی در تحلیل تکنیکال است که به معامله‌گران کمک می‌کند تا قدرت و شتاب حرکت قیمت را در یک بازهزمانی مشخص ارزیابی کنند.
این اندیکاتور به تنهایی میتواند شرایط تغییر روند یا ضعف آن را در ادامه حرکت نشان دهد، اما استفاده از آن در کنار سایر ابزارهای تحلیلی، نتایج دقیق‌تر و قابل اعتمادتری به همراه خواهد داشت.
همانطور که در این مقاله اشاره شد، با استفاده از اندیکاتور مومنتوم می‌توانید سیگنال‌هایی مانند واگرایی‌ها، نواحی اشباع خرید و فروش و تغییر قدرت و شتاب حرکت را شناسایی کنید.
پیشنهاد میشود پیش از به کارگیری استراتژی‌های مبتنی بر مومنتوم در معاملات واقعی، ابتدا آن‌ها را در حساب‌های دمو آزمون و خطا کنید. این کار به کاهش ریسک و افزایش اعتماد به سیستم معاملاتی شما کمک شایانی خواهد کرد. همچنین، اگر سوال یا ابهامی در استفاده از این اندیکاتور داشتید، آن را با ما و دیگر کاربران در بخش دیدگاه‌ها بیان کنید.
اندیکاتور مومنتوم یکی از ابزارهای تحلیل تکنیکال است که برای اندازهگیری شتاب و قدرت حرکت قیمت در یک بازهزمانی مشخص استفاده میشود.
این اندیکاتور شتاب و قدرت قیمت را نشان میدهد و روند افزایشی و کاهشی این دو معیار را میسنجد. با استفاده از این دو معیار، میتواند احتمال ادامه یا بازگشت روند را پیشبینی کرد.
خیر؛ اندیکاتور مومنتوم به تنهایی سیگنال قطعی ارائه نمیدهد و بهتر است همراه با سایر اندیکاتورها و ابزارهای تحلیل استفاده شود تا اعتبار تحلیل افزایش یابد.
ثبت دیدگاه شما
(پاسخ دادن)
برای ثبت نظرات، اصول اخلاقی را رعایت کرده و از بکار بردن کلمات نامناسب پرهیز نمایید.
اولین دیدگاه را ثبت نمایید.